وبلاگ حقوق کیفری
» تفاوت محاربه، بغی و افساد فی الارض
محاربه، بغی و افساد فی الارض چه جرایمی هستند و با یکدیگر چه تفاوتی دارند؟
محاربه، بغی و افساد فی الارض سه اصطلاح بسیار مهم حقوق جزا هستند که در گروه جرایم موجب حد قرار گرفته اند و با توجه به اینکه مفهوم و مصادیق این سه جرم با یکدیگر متفاوت است، معرفی هر یک از آن ها حائز اهمیت می باشد. لذا در این مطلب به توضیح هر یک از این سه جرم و مجازاتشان می پردازیم.
محاربه :
یعنی شخصی به قصد جان، مال، ناموس یا به قصد ترساندن مردم سلاح بکشد، به گونه ای که موجب ناامنی گردد. قانون مجازات اسلامی در ماده 279 به تعریف محاربه می پردازد و می گوید: محاربه عبارت از کشیدن سلاح به قصد جان، مال یا ناموس مردم یا ارعاب آنها است، به نحوی که موجب ناامنی در محیط گردد. هرگاه کسی با انگیزه شخصی به سوی یک یا چند شخص خاص سلاح بکشد و عمل او جنبه عمومی نداشته باشد و نیز کسی که به روی مردم سلاح بکشد، ولی در اثر ناتوانی موجب سلب امنیت نشود، محارب محسوب نمی‌شود.
بنابراین دو عنصر مهم جرم محاربه، سلاح کشیدن و ایجاد ناامنی است. همچنین اگر کسی با انگیزه ی شخصی [ مثل انتقام ] سلاح بکشد و این کار جنبه عمومی نداشته باشد، عمل وی محاربه محسوب نمی شود و تحت عنوان جرایم دیگر قرار می گیرد.
مطلب مرتبط
وکیل تسخیری چه کسی است؟بغی :
به معنای قیام مسلحانه گروهی در برابر اساس جمهوری اسلامی ایران است. ماده ی 287 قانون مجازات اسلامی در خصوص این جرم می گوید: گروهی که در برابر اساس نظام جمهوری اسلامی ایران، قیام مسلحانه می کند باغی محسوب میشود و در صورت استفاده از سلاح، اعضای آن به مجازات اعدام محکوم می گردند.
لذا در جرم بغی، قیام مسلحانه به قصد براندازی نظام جمهوری اسلامی رخ می دهد و توسط گروهی از افراد انجام می شود.
افساد في الارض :
به معنای انجام گسترده ی جرایمی است که در ماده 286 قانون مجازات ذکر شده است و موجب اخلال شدید در نظم عمومی کشور، ورود خسارت به افراد یا اموال و ناامنی می شود.
ماده 286 : هرکس به طور گسترده، مرتکب جنایت علیه تمامیت جسمانی افراد، جرائم علیه امنیت داخلی یا خارجی کشور، نشر اکاذیب، اخلال در نظام اقتصادی کشور، احراق و تخریب، پخش مواد سمی و میکروبی و خطرناک یا دایر کردن مراکز فساد و فحشا یا معاونت در آنها گردد به گونه ای که موجب اخلال شدید در نظم عمومی کشور، ناامنی یا ورود خسارت عمده به تمامیت جسمانی افراد یا اموال عمومی و خصوصی، یا سبب اشاعه فساد یا فحشا در حد وسیع گردد مفسد فی الارض محسوب و به اعدام محکوم می‌گردد.
تبصره- هرگاه دادگاه از مجموع ادله و شواهد قصد اخلال گسترده در نظم عمومی، ایجاد ناامنی، ایراد خسارت عمده و یا اشاعه فساد یا فحشا در حد وسیع و یا علم به موثر بودن اقدامات انجام شده را احراز نکند و جرم ارتکابی مشمول مجازات قانونی دیگری نباشد، با توجه به میزان نتایج زیانبار جرم، مرتکب به حبس تعزیری درجه پنج یا شش محکوم میشود.
با توجه به مواد فوق می توان بیان نمود که برای تحقق محاربه و بغی، باید حتما از سلاح استفاده شود و اگر سلاح به کار برده نشود محاربه یا بغی محقق نمی شود. همچنین جرم افساد فی الارض می تواند بدون سلاح یا با سلاح محقق شود. به علاوه، اگر قیام مسلحانه توسط گروهی از افراد و در برابر اساس جمهوری اسلامی ایران باشد بغی است ولی اگر کشیدن سلاح به منظور جان، مال، ناموس یا ترساندن مردم باشد محاربه محسوب میشود. علاوه بر آن، مطابق ماده 281 قانون مجازات، راهزنان و سارقان و قاچاقچیانی که دست به سلاح ببرند و موجب سلب امنیت مردم شوند نیز محارب هستند.
حال باید ببینیم که مجازات این سه جرم چیست؟
در ادامه ی مطلب به تفکیک، به بررسی مجازات هر سه جرم می پردازیم:
مجازات محاربه :
بر اساس ماده 282 قانون مجازات، حد محاربه شامل اعدام، صلب، قطع دست راست و پای چپ و نفی بلد می باشد و قاضی در انتخاب هر یک از این چهار مورد مخیر است. از بین موارد فوق، صلب و نفی بلد نیازمند توضیح است؛ به این معنا که نفی بلد همان تبعید است که به موجب ماده 284 قانون مذکور، مدت آن در محاربه حداقل یک سال میباشد و بعد از گذشتن آن یک سال، تا زمانی که محارب توبه نکند در تبعید می ماند.
صلب نیز مجازاتی است که در آن، شخص به مدت 3 روز به دار کشیده می شود [ به گونه ای که به دار بستن او سبب مرگش نشود] و در همان حال بدون آب و غذا باقی می ماند. اگر این شخص بعد از 3 روز زنده بماند آزاد می شود.
مجازات افساد فی الارض :
همانطور که ذکر گردید، مجازات این جرم بر اساس ماده ی 286 اعدام است مگر اینکه دادگاه بر اساس ادله تشخیص دهد که مرتکب، قصد اخلال گسترده در نظم عمومی و ایجاد ناامنی و سایر مواردی که در تبصره ی این ماده بیان شد را نداشته که در این صورت مجازات مرتکب، حبس تعزیری درجه 5 یا 6 ( حبس بیش از 2 تا 5 سال یا حبس بیش از 6 ماه تا 2 سال) خواهد بود.
مجازات بغی :
مجازات این جرم حسب اینکه اعضای گروه از سلاح استفاده کنند یا خیر، متفاوت است. اگر اعضای گروه یا برخی از آنان از سلاح استفاده کنند، بر اساس ماده 287 به مجازات اعدام محکوم می شوند. لذا کسانی که از سلاح استفاده نکرده اند به مجازات ماده 288 محکوم خواهند شد.
ماده 288 قانون مجازات اسلامی می گوید:
هرگاه اعضای گروه باغی، قبل از درگیری و استفاده از سلاح، دستگیر شوند، چنانچه سازمان و مرکزیت آن وجود داشته باشد به حبس تعزیری درجه سه و درصورتی که سازمان و مرکزیت آن از بین رفته باشد به حبس تعزیری درجه پنج محکوم می شوند.
بنابراین اگر اعضای گروه باغی قبل از درگیری و استفاده از سلاح دستگیر شوند به مجازات تعزیری محکوم می گردند؛ با این تفاوت که اگر سازمان و مرکزیتشان باقی مانده باشد به حبس تعزیری درجه 3 (حبس بیش از 10 تا 15 سال) و اگر سازمانشان از بین رفته باشد به حبس تعزیری درجه 5 ( بیش از 2 تا 5 سال حبس) محکوم خواهند شد.
ای کاش در خصوص ماهیتشان نیز توضیح داده میشد ، زیرا مه بغی بنا بر منابع فقهی اصلا حد نیست و در خصوص افسادفی الارض نیز اختلاف نظراست که نظر مشهور فقها بر حد نبودن است و حد شمردن این دو عنوان ابداع قانون کذار و خلاف شرع است چون جرایم حدی را شارع مشخص میکند و امامن دخل و تصرف در انها وجود ندارد