وبلاگ حقوق کیفری
» مسئولیت مدنی و کیفری پزشکان
پزشکان در چه صورتی مسئولیت مدنی و کیفری دارند؟ آیا در صورت ورود هر آسیب و خسارتی به بیمار، پزشک وی مسئول است؟
همانگونه که می دانیم، شغل پزشکی از آن دسته مشاغلی است که رابطه ی مستقیم با جان افراد دارد و بروز کوچکترین مشکلی توسط پزشک ممکن است صدمات جبران ناپذیری را برای بیمار ایجاد کند. به علاوه پزشک باید برای درمان بیمار هرگونه اقدامی را که لازم می داند انجام دهد و هر گونه تقصیر یا اشتباهی که در این زمینه وجود داشته باشد می تواند از موجبات مسئولیت پزشک باشد.
قانون مجازات اسلامی در مواد ١٥٨ و ۴٩٥ تا ۴٩٧ در خصوص مسئولیت پزشک توضیح داده است.
ماده ۱۵۸ قانون مجازات اسلامی می گوید :
مطلب مرتبط
وکیل تسخیری چه کسی است؟علاوه بر موارد مذکور در مواد قبل، ارتکاب رفتاری که طبق قانون جرم محسوب می شود، در موارد زیر قابل مجازات نیست:
بند ج- هر نوع عمل جراحی یا طبی مشروع که با رضایت شخص یا اولیاء یا سرپرستان یا نمایندگان قانونی وی و رعایت موازین فنی و علمی و نظامات دولتی انجام می شود. در موارد فوری اخذ رضایت ضروری نیست.
همچنین ماده ۴۹۵ قانون مجازات بیان می دارد :
هرگاه پزشک در معالجاتی که انجام می دهد موجب تلف یا صدمه بدنی گردد، ضامن دیه است مگر آنکه عمل او مطابق مقررات پزشکی و موازین فنی باشد یا این که قبل از معالجه برائت گرفته باشد و مرتکب تقصیری هم نشود و چنانچه اخذ برائت از مریض به دلیل نابالغ یا مجنون بودن او، معتبر نباشد و یا تحصیل برائت از او به دلیل بیهوشی و مانند آن ممکن نگردد، برائت از ولی مریض تحصیل می شود.
تبصره ۱- در صورت عدم قصور یا تقصیر پزشک در علم و عمل برای وی ضمان وجود ندارد هرچند برائت اخذ نکرده باشد.
تبصره ۲- ولیّ بیمار اعم از ولی خاص است مانند پدر و ولی عام که مقام معظم رهبری است. در موارد فقدان یا عدم دسترسی به ولی خاص، رئیس قوه قضائیه با استیذان از مقام رهبری و تفویض اختیار به دادستان های مربوطه به اعطای برائت به طبیب اقدام می نماید.
ماده ۴۹۶ هم در خصوص مسئولیت پزشک می گوید :پزشک در معالجاتی که دستور انجام آن را به مریض یا پرستار و مانند آن صادر می نماید، درصورت تلف یا صدمه بدنی ضامن است مگر آنکه مطابق ماده (۴۹۵) این قانون عمل نماید.
تبصره۱ – در موارد مزبور، هرگاه مریض یا پرستار بداند که دستور اشتباه است و موجب صدمه و تلف می شود و با وجود این به دستور عمل کند، پزشک ضامن نیست بلکه صدمه و خسارت مستند به خود مریض یا پرستار است.
تبصره۲ – در قطع عضو یا جراحات ایجاد شده در معالجات پزشکی طبق ماده (۴۹۵) این قانون عمل می شود.
ماده ۴۹۷ این قانون نیز در خصوص معالجه در موارد ضروری توضیح می دهد :
در موارد ضروری که تحصیل برائت ممکن نباشد و پزشک برای نجات مریض، طبق مقررات اقدام به معالجه نماید، کسی ضامن تلف یا صدمات وارده نیست.
بر اساس این مواد اگر پزشک قبل از معالجه برائت اخذ کرده باشد، مسئولیت مدنی ( مسئولیت پرداخت دیه و خسارات ) ندارد و اگر رضایت اخذ کرده باشد مسئولیت کیفری ( یعنی مجازات اعم از قصاص یا تعزیر) ندارد؛ بنابراین اخذ برائت، پزشک را از ضمان مالی (دیه و خسارت) و اخذ رضایت وی را از مجازات معاف می کند. حال باید ببینیم رضایت و برائت به چه معناست ؟
تعریف رضایتنامه و برائت نامه :
رضایت : رضایت به این معناست که بیمار به پزشک خود اجازه ی مداخله و درمان می دهد. این رضایت گاهی صریح است و گاهی ضمنی. رضایت صریح یا به صورت شفاهی است یا به صورت کتبی و معمولا رضایت کتبی برای بستری شدن در بیمارستان و عمل جراحی لازم است.
رضایت نامه پزشکی : به موجب این رضایت نامه، بیمار قبل از آنکه هر اقدامی در جهت درمان او انجام شود، از کلیه ی خطرات درمان، راه های درمان و راه حل های جایگزین مطلع می شود و با آگاهی از این خطرات، رضایت به درمان می دهد.
در ضمن فرد رضایت دهنده باید عاقل و بالغ و دارای صلاحیت قانونی باشد؛ در غیر این صورت رضایت از ولی یا قیم قانونی او گرفته می شود.
برائت نامه : به موجب برائت نامه، پزشک قبل از شروع به درمان، تمامی خطرات احتمالی
را به بیمار تذکر می دهد و کتباً برائت می گیرد که در صورت بروز خسارات و آسیب برای بیمار، مسئولیت کیفری نداشته باشد و مجازات نشود.
با این وجود باید توجه داشت که اگر پزشک مرتکب قصور یا تقصیر شود مطلقاً ضامن دیه است حتی اگر برائت گرفته باشد، و اگر مرتکب قصور یا تقصیر نشود مطلقاً ضامن دیه نیست حتی اگر برائت نگرفته باشد. قصور یعنی غفلت پزشک به صورت سهوی؛ به عبارتی خطایی که ماهیت عمدی ندارد قصور است و تقصیر پزشک نیز شامل بی مبالاتی، بی احتیاطی، عدم مهارت و عدم رعایت نظامات دولتی می باشد.
مصادیق تقصیر :
بی مبالاتی یعنی کاری که باید انجام بشود اما انجام نشده مثلا پزشک آزمایشات لازم را با وجود اینکه لازم بوده، از بیمار نگرفته یا اینکه قبل از بیهوشی از بیمار نوار قلب نگرفته است. (در بی مبالاتی ما با عدم انجام کار مواجه هستیم).
بی احتیاطی عملی است که نباید انجام شود اما انجام شده مثلا دارو بیش از حد لازم تجویز شده است.
عدم مهارت یعنی پزشک مهارت علمی و عملی کافی را برای درمان نداشته باشد مثلا تازه کار باشد و سرعت کافی برای عمل جراحی نداشته باشد.
و عدم رعایت نظامات دولتی یعنی پزشک به تصویب نامه ها، آیین نامه ها و بخشنامه ها بی توجهی کند و ضوابط را نادیده بگیرد.
لازم به ذکر است که در مواردی که پزشک دستور اشتباهی به مریض یا پرستار بدهد اصل بر این است که خود او ضامن است مگر اینکه پرستار یا بیمار بداند آن دستور اشتباه است که در این صورت فقط پرستار یا بیمار ضامن است.
شکایت از پزشک :
در پایان مطلب باید بیان کنیم که اگر خواهان (کسی که طرح دعوا می کند) بخواهد خسارات را مطالبه کند ( یعنی صرفا بخواهد ضرر و زیان ناشی از عمل پزشک را مطالبه کند نه مجازات او را) باید دادخواستی تنظیم کند و آن را به محاکم عمومی بدهد ولی اگر بخواهد شکایت کیفری کند می تواند با مراجعه به دادسرا شکایت کیفری نماید.
تهیه کننده : سیده فاطمه بوستانی - میزان بلاگ
